Samenvatting voortgangsrapportage 1e helft 2020
Op 28 februari 2019 heeft de raad ingestemd met de veiligheidsaanpak, de thema’s en doelstellingen van het Actieplan Veiligheid 2019-2022. Met de halfjaarlijkse voortgangsrapportage legt het college verantwoording af wat er aan de veiligheid in de stad is gedaan.
Dit is de derde rapportage over van het Actieplan Veiligheid 2019-2022. In deze voortgangsrapportage staat hoe het veiligheidsbeleid in de periode januari tot en met juni 2020 is uitgevoerd binnen de vier thema’s van het Actieplan. Ook geeft het inzicht in de ontwikkeling van de criminaliteit en overlast over die periode in de gemeente Almere.
Bestrijding coronacrisis
In de eerste helft van dit jaar brak het coronavirus uit in Nederland. In het Actieplan staat als belangrijkste doelstelling van het thema rampenbestrijding en crisisbeheersing: “te allen tijde goed voorbereid zijn op een ramp, crisis en calamiteit in het kader van de openbare orde en veiligheid”. Dit was een enorme opgave.
Op 12 maart 2020 werden de eerste maatregelen voor heel Nederland aangekondigd. Ook in Flevoland is opgeschaald naar GRIP-4. De landelijke maatregelen zijn vertaald naar regionale noodverordeningen. De gemeentelijke en regionale crisisorganisatie is gericht op een crisis van korte duur en draagt vervolgens over naar de gemeentelijke organisatie en partners voor de nafase.
Deze crisis heeft een grote invloed op de hele samenleving en op de hele gemeentelijke organisatie. Daarom is er veel meer nodig dan waar de reguliere crisisorganisatie op was voorbereid. Er is daarom al snel ook een interne crisisorganisatie opgetuigd om de lokale situatie goed in beeld te hebben en de landelijke en regionale besluiten lokaal op te pakken en uit te werken.
Over het verloop van de coronacrisis is de raad regulier apart (tussentijds) geïnformeerd in onder andere overleg met fractievoorzitters, raadsinformatiebrieven vanuit de veiligheidsregio en een feitenrelaas tot juni. Het college weet niet hoe het coronavirus zich verder gaat ontwikkelen. De Tijdelijke wet maatregelen COVID-19 is voorzien om vanaf 1 december in werking te treden. De verwachting is dat met deze wet de bevoegdheden die op dit moment overgegaan zijn naar de voorzitter veiligheidsregio, terug worden gelegd bij de burgemeesters. De verwachting hierbij is ook dat er wordt afgeschaald van GRIP-4.
Veilige wijken
Per 1.000 woningen werden in het eerste halfjaar van 2020 3 woninginbraken geregistreerd. Dat is 51% minder dan in de eerste helft van 2017. Vooral in de periode van de lockdown kwamen weinig woninginbraken voor. De verklaring is dat bewoners veel tijd thuis doorbrachten en er hierdoor minder gelegenheid was om inbraken te plegen.
Net als in het laatste halfjaar van 2019 was in de eerste helft van 2020 het aantal straatroven hoog in Almere. Ten opzichte van het eerste halfjaar van 2017 is er een stijging van 81% (per 1.000 inwoners). In de grote steden gemiddeld zien we een tegengestelde trend. Het aantal straatroven per 1.000 inwoners is daar gedaald, met name in de lockdownperiode. In Almere lijken de coronamaatregelen nauwelijks effect te hebben gehad op het aantal straatroven. Bij straatroven zijn met name smartphones een populaire buit. Ook zijn jongeren vaak zowel slachtoffer als dader. Om de toename van straatroven tegen te gaan heeft de politie een speciaal team geformeerd om prioriteit te geven aan de opsporing. Er waren dan ook relatief veel aanhoudingen van verdachten van straatroof en heling.
In de eerste helft van 2020 waren er 17 overvallen in Almere. Dit is niet alleen voor Almeerse begrippen een hoog aantal, maar het is ook hoog vergeleken met het gemiddelde van de grote steden. Daarnaast is er in Almere een stijgende trend, terwijl de andere steden gemiddeld een daling laten zien. Het hoge aantal in Almere wordt vooral veroorzaakt door een piek in de eerste twee maanden van het jaar. Vanaf de lockdownperiode werden er veel minder overvallen gepleegd. De plaatsen waar de meeste overvallen worden gepleegd zijn: snackbars, supermarkten en maaltijdbezorgers. Daarnaast komen overvallen in woningen de laatste jaren steeds meer voor.
De stijging van het aantal overvallen en straatroven, met name gepleegd door jonge verdachten, vindt het college zorgelijk. Wij gaan daarom onverminderd door met de maatwerkgerichte aanpak op deze doelgroep. Ook de politie geeft veel aandacht aan deze vormen van criminaliteit. Daarnaast worden plegers van deze delicten aangemeld voor de lokale persoonsgerichte aanpak of de top X-aanpak. In de eerste helft van 2020 hebben wij een procesevaluatie van de top X-aanpak gestart, naar aanleiding van zorgen over het aanmeldproces. De resultaten komen in de tweede helft van 2020.
Ondermijning en georganiseerde criminaliteit
De coronacrisis en de bestrijding daarvan heeft niet alleen invloed op de georganiseerde criminaliteit, maar ook op de aanpak daarvan. Zo kon het interventieteam minder handhavingszaken behandelen en konden we geen bijeenkomsten met bijvoorbeeld ondernemers organiseren. Vanaf maart 2020 zijn alleen spoedeisende zaken opgepakt, zoals meldingen van illegale prostitutie of drugshandel. Er waren daarom minder handhavingszaken in de eerste helft van het jaar dan in voorgaande periodes. Door de coronamaatregelen waren er wel meer casussen van illegale prostitutie dan gemiddeld.
In het eerste halfjaar van 2020 heeft het college wel weer stappen kunnen zetten in de bewustwording en het creëren van een weerbare, integere gemeentelijke organisatie. Onder begeleiding van het Regionaal Informatie en Expertise Centrum (RIEC) is het Districtelijk Team Ondermijning (DTO) begonnen aan een traject om te komen tot een ‘Flevolandse norm’ op ondermijning. Dit is gericht op een gelijk niveau van bestuurlijke weerbaarheid in alle Flevolandse gemeenten. Gemeenten met minder barrières zijn vatbaarder voor georganiseerde criminaliteit. Bij deze methode krijgen criminelen bij alle gemeenten in Flevoland dezelfde behandeling. Dat voorkomt een waterbedeffect.
Het RIEC heeft daarom een weerbaarheidsscan ontwikkeld en afgenomen. De scan laat duidelijk zien wat goed gaat en waar mogelijk verbeterkansen liggen in de gemeentelijke organisatie. De gemeente Almere scoort bij deze scan ruim voldoende of goed op alle thema’s. Wel kan nog winst worden behaald op de thema’s ‘bewustwording binnen de gemeentelijke organisatie’ en ‘organisatie-inrichting en informatiepositie’. Met de aanbevelingen gaat het college in de komende periode aan de slag om de bestuurlijke weerbaarheid verder te verbeteren.
Ook op het niveau van Midden-Nederland werkt het college samen met het RIEC en andere gemeenten om overal hetzelfde beleid te voeren. Als het beleid op hoofdlijnen dezelfde barrières bevat, voorkomen we hiermee dat het voor criminelen aantrekkelijk wordt om te gaan ‘shoppen’ bij verschillende gemeenten. Op dit moment is eenzelfde soort traject voor het Bibob-beleid. Ondermijning is een veelkoppig monster en het college is tevreden over de slagen die worden gemaakt ondanks de beperkte werkkracht binnen de gemeente.
Experiment gesloten coffeeshopketen
Het eerste halfjaar van 2020 is voor het experiment gesloten coffeeshopketen gebruikt voor informatie ontvangen, uitwisselen, afstemmen en daarover communiceren. In dit halfjaar is duidelijk geworden hoeveel geld de ministers van Justitie en Veiligheid en Medische Zorg en Sport ter beschikking stellen voor de voorbereidingsfase van het experiment en voor het experiment zelf. Dit bedrag is lager dan de geschatte kosten. Op 2 juli 2020 heeft de raad een nieuwe motie (RG-225/2020) aangenomen. Met het aannemen van deze motie neemt Almere definitief deel aan het experiment.
Zorg en veiligheid
Het evaluatieonderzoek over de aanpak door de jeugdinterventieteams in Almere is eind 2019 afgerond met een aantal aanbevelingen. Het was onze ambitie om de aanbevelingen op te pakken in de eerste helft van 2020, maar door de coronamaatregelen en uitval van capaciteit is dit vertraagd. De informatie van het onderzoek is de basis voor de notitie over trends en ontwikkelingen in de jeugdcriminaliteit in Almere. Op 3 april 2020 heeft het college de gemeenteraad via een raadsbrief hierover geïnformeerd. In de notitie beschrijft het college onze aanvullende maatwerkgerichte aanpak van de jeugdcriminaliteit. Dit staat bovenop de reguliere aanpak beschreven in het Actieplan Veiligheid 2019-2022 en het Jaarplan Veiligheid 2020. Deze aanpak is dringend nodig. De straatroven bleven namelijk hoog en steekincidenten door jongeren kwamen regelmatig voor.
Het college werkt aan de mogelijkheid tot een bestuurlijke waarschuwing aan ouders van wapenbezittende minderjarigen. Daarnaast is het gebied van het lokale messenverbod verruimd. Door de actuele ontwikkelingen in de jeugdcriminaliteit was het nodig dat de mogelijkheden om hier tegen op te treden uit te breiden tot heel Almere. Het college praat in verkennende gesprekken met ondernemers over de verkoop van messen aan minderjarigen. Ook willen we meer samenwerken met het onderwijs. Ook dit heeft vertraging opgelopen door de uitbraak van het coronavirus en de maatregelen daartegen. Inmiddels zijn afspraken gemaakt om dit in de tweede helft van 2020 op te pakken.
De effecten van corona en de maatregelen hebben gezorgd voor meer casussen over woonoverlast. Het oppakken van deze casussen was in eerste instantie lastig aangezien partners niet fysiek bij elkaar konden komen. Het college heeft dit zoveel mogelijk digitaal gedaan. De partners hadden tijd nodig om te wennen aan deze nieuwe wijze van samenwerking, maar dit verliep steeds beter. Wel is een achterstand in de te behandelen gevallen ontstaan. Het college werkt er hard aan om deze achterstand in de tweede helft van 2020 in te halen.
Politie en hulpverleningsinstanties verwachtten bij de start van de lockdownperiode een toename van huiselijk geweld aangezien gezinsleden meer op elkaars lip zaten en de vlam door stress eerder in de pan kon slaan. Deze stijging is echter uitgebleven. Er is juist sprake van een lichte daling van het aantal geregistreerde gevallen van huiselijk geweld. Een mogelijke verklaring voor de uitblijvende stijging is dat bewoners ten onrechte denken dat politie of Veilig Thuis niet langs zullen komen door de coronamaatregelen of men wil hen niet onnodig belasten. Ook wordt genoemd dat slachtoffers niet vrij zijn om te bellen door de thuissituatie in coronatijd met een altijd aanwezige, controlerende partner. Al met al levert dit een dubbel gevoel op. Een daling van huiselijk geweld is wat wij beogen, maar er kan niet helder worden vastgesteld dat het daadwerkelijk is gedaald.
Het aantal meldingen van overlast door verwarde personen is verder toegenomen in de eerste helft van 2020, maar blijft in Almere nog altijd onder het niveau van een gemiddelde grote stad. Er werden per 1.000 inwoners 27% meer meldingen geregistreerd dan in dezelfde periode in 2017. De stijging in het laatste halfjaar hangt deels samen met de coronamaatregelen. Vooral in het begin van de lockdown gaf de politie aan vaker geconfronteerd te worden met (verwarde) personen die zonder zorg en begeleiding zaten en geen dagbesteding meer hadden. Hulpverleners hadden meer moeite om rechtstreeks in contact te komen met hun patiënten. Inmiddels wordt hulpverlening en dagbesteding zoveel mogelijk weer opgestart. Het college verwacht dat personen met verward gedrag weer steeds meer de hulp krijgen die ze nodig hebben en dat zal leiden tot een daling van de overlast.
Het hele rapport kunt u lezen in het Raads Informatie Systeem.