Samenvatting Eindrapportage Actieplan Veiligheid 2022

Op 28 februari 2019 stemde de raad in met de veiligheidsaanpak, de thema’s en de doelstellingen van het Actieplan Veiligheid 2019-2022. Met deze eindrapportage legt het college verantwoording af over de manier waarop aan de veiligheid in Almere is gewerkt. Dit is de zevende rapportage over het Actieplan Veiligheid 2019-2022; onze eindrapportage.

Deze eindrapportage laat zien hoe het veiligheidsbeleid in de periode januari tot en met december 2022 is uitgevoerd. Het geeft inzicht in wat er is gedaan om de criminaliteit en overlast in Almere verder tegen te gaan en de veiligheidsbeleving van inwoners te verbeteren.

In het Actieplan Veiligheid 2019-2022 was het hoofddoel: de criminaliteit en overlast in Almere verder tegen gaan en de veiligheidsbeleving van inwoners verder verbeteren. Kijken we terug op deze vier jaar, dan is de eindconclusie dat het hoofddoel is behaald aan het einde van de looptijd:

Het totaal aantal geregistreerde misdrijven steeg in het eerste jaar van het actieplan weliswaar, maar bleef daarna steeds onder het relatieve aantal misdrijven van peiljaar 2017.
De overlast was in de coronaperiode hoger dan in het peiljaar, maar in het laatste jaar van het actieplan weer lager.
Tot slot verbeterde de veiligheidsbeleving; het aandeel inwoners dat zich wel eens onveilig voelt in de eigen buurt nam steeds verder af. In 2017 voelde 31% van de Almeerders zich nog wel eens onveilig in de eigen buurt. In 2021 gold dit nog maar voor 18%. Bovendien bleef het niveau van criminaliteit en overlast onder het gemiddelde van de grote steden en in 2021 was voor het eerst de veiligheidsbeleving in Almere beter dan dat gemiddelde.

Bij het opstellen van het Actieplan Veiligheid 2019-2022 hebben we geen rekening gehouden met corona en de maatregelen die daarbij hoorden. De coronacrisis heeft niet alleen grote invloed gehad op de hoeveelheid en soort criminaliteit en overlast, maar ook op de inhoud, de manier van werken en de inzet van de veiligheidspartners en de gemeente.

Ook al daalde de totale geregistreerde criminaliteit de afgelopen jaren, de online criminaliteit nam toe. Er zijn aanwijzingen dat dit ook gold voor ondermijning (criminelen die voor illegale activiteiten gebruikmaken van legale bedrijven en diensten). Daarnaast was sprake van een verharding in de jeugdcriminaliteit en zagen wij het maatschappelijk ongenoegen toenemen, net zoals sommige vormen van overlast. De stad groeide, de veiligheidsproblemen veranderden, maar het aantal mensen van de veiligheidspartners en de gemeente die zich hiervoor kunnen inzetten, groeide niet mee. Onze partners en wij liepen hierdoor steeds vaker tegen onze grenzen aan.

In 2021 en 2022 lieten wij een breed wetenschappelijk onderzoek uitvoeren naar de soort, omvang en ontwikkeling van de criminaliteit en veiligheid in Almere. De onderzoekers constateerden dat de groei en ontwikkeling van Almere (in brede zin) de belangrijkste aanjager is van de criminaliteit en (ervaren) onveiligheid in Almere. Met dit onderzoek wilden zij aangeven dat er de komende jaren veel meer middelen nodig zijn om de criminaliteit en veiligheid in Almere te beheersen.

Veilige wijken

In het centrum van Almere Haven is sinds begin 2022 sprake van een verslechterde veiligheidssituatie door een toename van misdrijven en overlast. In afstemming met de driehoek (de burgemeester, de officier van justitie en de politie) heeft de burgemeester besloten om tijdelijk cameratoezicht in te stellen van half augustus 2022 tot half maart 2023. In die periode wordt de veiligheidssituatie mede met behulp van de camera’s gemonitord. Naast cameratoezicht worden er andere veiligheidsmaatregelen ingezet om de situatie te verbeteren.

In de tweede helft van 2022 is door Almeerse ondernemers aandacht gevraagd voor het toegenomen aantal winkeldiefstallen. Vooral in september en oktober werden veel winkeldiefstallen gepleegd.

We zijn een aanpak gestart waarbij wij veiligheidspartners verbinden met de ondernemers in het centrum. Hierdoor zijn er meer aangiftes gedaan.
Daarnaast werd er extra toezicht ingesteld.
Tot slot hebben wij trainingen aangeboden aan winkelpersoneel om klanten aan te spreken en om te gaan met verbale agressie. Dit kan namelijk bijdragen aan de preventie van winkeldiefstallen.

In 2022 is de opknapbeurt van Station Almere Centrum afgerond. Er is meer groen gekomen en het Mandelaplein is mooi verbouwd. De nieuwe open uitstraling zorgt voor een betere veiligheidsbeleving. In de belevingsmonitor van het stationsgebied verbeterde zowel het ‘algemene oordeel’ als het ‘oordeel over de directe omgeving’ behoorlijk ten opzichte van een jaar geleden. Een mooie ontwikkeling na een periode waarin er zorgen waren over de veiligheid in en rondom het station.

Digitale veiligheid

Hoe cybercriminaliteit, ook wel digitale criminaliteit genoemd, zich ontwikkelt is moeilijk te zeggen, aangezien niet veel mensen aangifte doen als ze ermee te maken krijgen. Na een flinke stijging van het aantal misdrijven horizontale fraude (vooral online fraude gericht tegen mensen of bedrijven) tijdens de coronajaren 2020 en de eerste helft van 2021, daalden deze delicten vanaf de tweede helft 2021 tot aan de zomer van 2022. Daarna steeg het aantal weer. Het vermoeden is dat mensen na de periode met coronamaatregelen weer minder online waren. Het blijft hoe dan ook belangrijk om inwoners en ondernemers weerbaarder te maken tegen digitale criminaliteit. Voor jongeren is daarom de game Cyber24 verder uitgerold. In deze game ervaren zij hoe het is om zowel slachtoffer als dader te zijn van cybercriminaliteit. Door de game te spelen vergroten jongeren hun online weerbaarheid. In februari 2022 haakten wij aan bij de communicatiecampagne over de hackhelpdesk van het CCV (Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid) en het Platvorm Veilig Ondernemen. Bij de hackhelpdesk kunnen ondernemers terecht voor preventieadvies en voor eerste hulp bij digitale criminaliteit. In mei 2022 organiseerden wij, op uitnodiging van het netwerk (G)oud in Almere, in samenwerking met de politie, een informatiebijeenkomst over ‘Ouderen en Cybercriminaliteit’.

Georganiseerde ondermijnende criminaliteit

In het samenwerkingsverband Zicht op Ondermijning brengen we met landelijke gegevens risico’s op ondermijning in beeld in een openbaar toegankelijk dashboard. Hieruit blijkt dat de risico’s op ondermijning op verschillende gebieden in Almere gemiddeld groter zijn dan in de grootste tien Nederlandse steden:

Zo worden in Almere relatief veel hennepkwekerijen geruimd.
Ook zijn er relatief veel pandeigenaren met kenmerken die een aanwijzing kunnen zijn voor ondermijning in de vastgoedsector.
Daarnaast is het aandeel jongeren dat een groot risico loopt om in de drugscriminaliteit te belanden, relatief groot in Almere.

Met onze veiligheidspartners werken wij nauw samen om ondermijnende activiteiten zoveel mogelijk te voorkomen en gezamenlijk aan te pakken. Door met elkaar samen te werken, kunnen wij effectiever optreden tegen ondermijning, omdat strafrecht, bestuurlijke- en/of financiële maatregelen in combinatie ingezet worden.

Sinds begin 2021 handhaven we bestuursrechtelijk op drugshandel op straat in Almere. Om (een toename van) drugshandel tegen te gaan, zetten we naast de strafrechtelijke maatregel een bestuursrechtelijke maatregel in: een last onder dwangsom. In 2022 is aan 33 personen een last onder dwangsom ter hoogte van € 5.000,- opgelegd.

In 2022 zijn drie grote integrale controles uitgevoerd in Almere samen met politie, Openbaar Ministerie, Douane, Omgevingsdienst Flevoland & Gooi en Vechtstreek, Belastingdienst en RIEC Midden-Nederland. Bij alle controles zijn meerdere goederen aangetroffen die in verband staan met (drugs-)criminaliteit zoals hennepgerelateerde goederen. Zie ook de factsheet met de resultaten van de ondermijningsaanpak in 2022.

In de aanpak van ondermijning is het ook belangrijk om de weerbaarheid van de overheid te versterken.

Zo zijn in het eerste kwartaal van 2022 medewerkers van Stadstoezicht getraind in: het vergroten van hun kennis over het herkennen van ondermijning, het vergroten van hun kennis over bevoegdheden en het rapporteren over ondermijning.
In mei 2022 organiseerden wij een bijeenkomst met de raad over integriteit en weerbaarheid. Ook kwam aan de orde waarom raadsleden interessant zijn voor criminelen en werd de weerbaarheid van raadsleden besproken.
Tot slot verzorgden wij in december 2022 een bijeenkomst voor de collegeleden om hen bewuster te maken van de verschijningsvormen en risico’s van ondermijning. Ook de weerbaarheid van de collegeleden tegen ondermijning kwam in deze bijeenkomst aan de orde.

In het eerste halfjaar is het evaluatieonderzoek naar het gebruik en de mogelijkheden van het Bibob-instrumentarium binnen de gemeente afgerond. Het evaluatierapport wijst uit dat wij in Almere nog niet alle mogelijkheden van de Wet Bibob inzetten. De onderzoekers adviseren de toepassing van de wet te verstevigen en uit te breiden. Dat past ook bij een gemeente met de omvang van Almere. Er zijn de komende jaren helaas nog geen middelen beschikbaar om de adviezen uit het evaluatierapport op te pakken.

In 2022 hebben wij samen met de andere Flevolandse gemeenten het regionale Ambitieplan Mensenhandel opgesteld. Aanvullend op dit ambitieplan maakt elke gemeente een uitvoeringsplan met daarin concrete interventies en acties. In 2022 is ook gewerkt aan de voorbereiding van een gestructureerde signaleer- en meldroute in Almere voor signalen van mensenhandel.

Sommige jongeren staan al met één been in de criminaliteit en hebben een verhoogde kans om hierin door te groeien en opnieuw misdaden te plegen. Vanuit het Rijk wordt een flinke investering gedaan om in meerdere Nederlandse gemeenten flink en structureel in te zetten op het voorkomen van jeugdcriminaliteit, waaronder georganiseerde en ondermijnende criminaliteit en vermogens- en geweldsdelicten. In 2022 gingen wij in gesprek met het Rijk om aanspraak te maken op deze structurele gelden. Wij zijn nog in afwachting van een besluit over het toekennen van deze middelen aan Almere.

In de tussentijd zijn wij samen met het OM, de politie, jongerenwerk en het RIEC (programma Straatwaarde(n)) aan de slag gegaan om binnen de bestaande mogelijkheden tot een plan te komen om jonge aanwas tegen te gaan. Daarbij betrekken wij ook de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) en Veilig Thuis. Dit zijn partners die zich bezighouden met het op tijd signaleren van risico’s bij jongeren.

Zorg en veiligheid

Sinds de coronapandemie zien wij een stijging in het aantal ernstige gevallen van woonoverlast: er is in 2022 sprake van een ruime verdubbeling van het aantal zaken ten opzichte van 2019. In 2022 speelden in Almere in totaal 121 woonoverlastzaken. Het grote aantal langlopende zaken in de afgelopen twee jaar is opvallend. Deze ontwikkeling laat zien dat woonoverlast complexer wordt. Vooral zaken waarbij sprake is van zorgmijdend en verward gedrag zijn zeer ingewikkeld. Wij werken samen met zorg- en veiligheidspartners om hierop in te zetten, maar dit vraagt vaak geduld en een lange adem.

Het landelijk programma ‘Geweld Hoort Nergens Thuis’ is eind 2022 afgerond. Er komt een vervolg dat op de regio Flevoland gericht is. Het onderwerp blijft zowel regionaal als lokaal een prioriteit. Voor Almere is dit van groot belang, omdat het aantal meldingen van huiselijk geweld en kindermishandeling hoog blijft. De werkdruk bij alle betrokken instanties is nog steeds onverminderd hoog. Het lopende onderzoek naar de oorzaken van het hoge aantal meldingen is nog niet afgerond, waardoor de resultaten eind 2022 nog niet bekend zijn. Over de nieuwe regiovisie wordt in 2023 apart gecommuniceerd.

De overlast van verward gedrag laat al langere tijd een stijgende trend zien. Ook in 2022 zijn weer meer meldingen geregistreerd dan in het voorgaande jaar. In het Addendum op de Woonvisie ‘Wonen en Zorg’ uit 2021, zijn diverse maatregelen en projecten opgenomen die draagkracht en draagvlak in buurten moeten verbeteren. Op die manier kunnen personen met een psychische kwetsbaarheid zo zelfstandig mogelijk blijven wonen, met zo weinig mogelijk overlast voor buurtbewoners. In 2022 zijn deze maatregelen uitgevoerd.

In 2022 was sprake van onvrede in Nederland gericht op het (voorgenomen) stikstofbeleid van het kabinet. Landelijk protesteerden boeren over dit beleid en dit nam in sommige gevallen ontwrichtende vormen aan met het blokkeren van snelwegen, distributiecentra en het thuis opzoeken van politici en ministers. Ook in Almere was dit merkbaar door de blokkade van het distributiecentrum van de Lidl begin juli 2022. De onvrede over het stikstofbeleid is kenmerkend voor het toenemende maatschappelijk ongenoegen in Nederland. Dit is te zien aan de toename van het aantal betogingen waarbij om advies werd gevraagd in het kader van de openbare orde. Dit aantal steeg in Almere van 9 in 2019 naar 16 in 2020 en 27 in 2021. In 2022 zijn er 25 veiligheidsadviezen gegeven.

Crisisbeheersing en rampenbestrijding

In februari 2022 werden wij geconfronteerd met de oorlog in de Oekraïne. Daarom is in Almere een programmastructuur opgezet om de opvang van Oekraïense vluchtelingen in goede banen te leiden. Bij koninklijk besluit is het noodrecht ingezet om burgemeesters de formele taak te geven zorg te dragen voor (de voorbereiding van) opvang van Oekraïense vluchtelingen. Door vele inspanningen zijn er in 2022 in Almere ruim 1.000 opvangplekken voor Oekraïense vluchtelingen gerealiseerd, op 14 verschillende locaties in de stad. Vanwege de vastgelopen asielketen en de hoge opvangnood is tijdelijk een locatie aan de Louis Armstrongweg ingericht als opvanglocatie. Om meer asielzoekers op te kunnen vangen voor een langere periode is de voormalige brandweerkazerne Markerkant sinds juli 2022 ingericht als crisisnoodopvanglocatie.

In 2022 vond een Grootschalige Multidisciplinaire Veiligheidsoefening (GMVO) plaats in Almere, waar verschillende hulpdiensten aan meededen. In het oefenscenario was een cyberaanval de aanleiding van het incident. In het najaar vond een oefening plaats op tactisch/strategisch niveau. Daarbij werden leden van het Regionaal Operationeel Team (ROT) en een aantal stafsecties geconfronteerd met de uitval van infrastructuur vanwege een cyberaanval in de gemeente Almere.

De nieuwe brandweerkazerne in Almere Poort aan de Argonweg is met een geringe vertraging in 2022 opgeleverd en in gebruik genomen door de brandweer. Deze kazerne vervangt de voormalige brandweerkazerne aan de Markerkant. Met de nieuwe locatie van de brandweerkazerne is een betere spreiding van de kazernes in Almere gerealiseerd.

In 2022 was er bijzondere aandacht voor veiligheid rond de Floriade, vanwege de uitzonderlijke kenmerken van het evenement zoals de duur, de internationale bezoekers, bezoek van hoogwaardigheidsbekleders en extra (avond)evenementen. Wij kijken terug op een veilig verlopen evenement.

Lees de hele eindrapportage in Notubiz.